Gedrag is altijd logisch
Over hoe het gezinssysteem invloed heeft op het gedrag van kinderen
Als steungezin bied je een kind een extra plek waar het zich veilig en welkom voelt. Soms vertoont een kind gedrag dat je misschien niet direct begrijpt: teruggetrokken zijn, snel boos worden of juist heel zorgzaam zijn. Dit gedrag heeft altijd een reden. Het is vaak een manier om met onzichtbare regels en patronen -de dynamieken- binnen het gezin om te gaan.
Wanneer een kind bij jou in het gezin komt, breng je tijdelijk een andere beweging in zijn of haar leven. Dit kan verlichting geven, maar ook bepaalde patronen versterken of zichtbaar maken. Daarom is het waardevol om met een systemische blik te kijken naar wat het kind je laat zien.
Bij Buurtgezinnen geloven we dat opvoeden iets is wat we samen doen. Door te begrijpen hoe gezinsdynamieken werken, kun je als steungezin nog beter aansluiten bij de behoeften van het kind en zijn ouders. Zonder iets te willen ‘oplossen’ wat niet opgelost hoeft te worden. Alleen al het erkennen en simpelweg er voor het kind zijn, kan een groot verschil maken.
Wat is systemisch kijken?
Systemisch kijken betekent dat je verder kijkt dan alleen het kind. Elk kind maakt deel uit van een groter geheel: zijn gezin, familie en de geschiedenis daarvan. Dit noemen we het gezins- of familiesysteem. Binnen dit systeem spelen vaak onzichtbare regels, patronen en rollen die generaties lang zijn doorgegeven.
Denk aan een ijsberg: je ziet alleen de top boven water (het zichtbare gedrag), maar daaronder ligt een grote, onzichtbare wereld van gevoelens, ervaringen en overtuigingen.
Een paar belangrijke uitgangspunten bij systemisch kijken:
- Iedereen hoort erbij
Elk kind zoekt verbinding met zijn gezin, ongeacht de omstandigheden. - Ouders en kinderen hebben een natuurlijke ordening
Een kind wil geen ‘volwassene’ zijn, maar soms neemt het die rol onbewust op zich. - Geven en nemen moeten in balans zijn
Kinderen mogen kind zijn, zonder verantwoordelijkheden die niet bij hen horen.
Hoe werkt systemisch kijken in de praktijk?
Kinderen passen zich aan hun gezinssysteem aan. Dit doen ze vaak onbewust, om erbij te horen en de balans te bewaren. Dit kan leiden tot gedrag dat van buitenaf soms ‘onverklaarbaar’ lijkt, maar altijd een functie heeft. Enkele veelvoorkomende dynamieken:
- Teveel verantwoordelijkheid dragen
Een kind kan zich extreem zorgzaam of volwassen gedragen omdat het voelt dat een ouder overbelast is. - Loyaliteitsconflicten
Een kind kan zich verscheurd voelen tussen ouders (bijvoorbeeld na een scheiding) en hierdoor onzeker of opstandig gedrag vertonen. - Overgenomen trauma’s en patronen
Onverwerkte gebeurtenissen van vorige generaties kunnen doorwerken in een gezin, zonder dat iemand zich hiervan bewust is. - Onzichtbare familiepatronen
In sommige gezinnen worden emoties of moeilijke onderwerpen niet besproken. Een kind kan hierdoor moeite hebben met het uiten van gevoelens. - Oordelen en schaamte
Soms voelen kinderen boosheid of schaamte over hun thuissituatie, bijvoorbeeld bij armoede of een verslaving in het gezin.
Wat kun je als steungezin betekenen?
Als steungezin hoef je geen expert te zijn in systemisch werken om een verschil te maken. Ook hoef je niets te veranderen of op te lossen. Alleen door op een andere manier te kijken naar het gedrag van een kind, kun je al veel betekenen:
- Zie gedrag als een signaal
Elk gedrag vertelt een verhaal. - Nieuwsgierig zijn in plaats van oordelen
Wat zegt dit gedrag over de dynamiek in het gezin? Kijk achter het gedrag: probeer te begrijpen in plaats van te labelen. - Veiligheid bieden
Een veilige omgeving helpt een kind om even los te laten wat thuis speelt. Begrijpen kan vaak al voldoende zijn. Soms is liefdevol begrenzen nodig, hierover kan je altijd sparren met de ouder(s) zelf of je coördinator. - Erkennen zonder overnemen
Je hoeft de last niet te dragen, alleen te zien dat die er is. Steun ouders in hun rol en help zonder over te nemen.
Wil je hier meer over weten? Deze boeken en series kunnen je verder helpen:
- De Fontein – Els van Steijn
- Ik ben kind, dus ik voel waar mijn ouders zijn – Bibi Schreuder
- Netflix: Zeytin Ağacı (Another Self)
Heb je vragen of wil je verder praten over dit onderwerp? Neem gerust contact op met je Buurtgezinnen-coördinator!
Geef een reactie